Αφιέρωμα στις αυτόνομες εθνικές μειονοτικές περιοχές της Ευρώπης: Τρεντίνο - Νότιο Τιρόλο

Σημαία Αυτόνομης Περιφέρειας Τρεντίνο - Άνω Αδίγης / Νοτίου Τιρόλου 

Με αφορμή την επικείμενη επέτειο της Υπογραφής του Πρωτοκόλλου της Κερκύρας (17 Μαΐου 1914), δημοσιεύουμε χαρακτηριστικές περιπτώσεις εθνικών μειονοτήτων ανά την Ευρώπη, στις γεωγραφικές περιοχές των οποίων ισχύει καθεστώς Αυτονομίας.

Οι περιπτώσεις αυτές χρησιμεύουν ως ισχυρό επιχείρημα για την επαναφορά της Αυτονομίας στην Βόρειο Ήπειρο.


Τρεντίνο - Άνω Αδίγη / Νότιο Τιρόλο

Η Αυτόνομη Περιφέρεια του Τρεντίνο - Άνω Αδίγης / Νότιου Τιρόλου (ιταλ. Regione Autonoma Trentino-Alto Adige, γερμ. Autonome Region Trentino-Südtirol) είναι η 16η πολυπληθέστερη περιφέρεια της Ιταλίας με 1.039.534 κατοίκους και πρωτεύουσα της είναι το Τρέντο. 

Με τη μεταρρύθμιση του 2001, του Ιταλικού συντάγματος, έγιναν ορισμένες αλλαγές στο καθεστώς της αυτονομίας. Κατοχυρώθηκε η προτεραιότητα των επαρχιών του Τρέντο και του Μπολτσάνο σε σχέση με την περιφέρεια: Πριν τη μεταρρύθμιση, ήταν η περιφέρεια που «συμπεριελάμβανε» τις δύο επαρχίες, ενώ μετά τη μεταρρύθμιση, είναι οι επαρχίες που «αποτελούν» την περιφέρεια. Η προεδρία ασκείται εκ περιτροπής από τους προέδρους των δύο επαρχιών.

Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) της περιφέρειας, με βάση τα στοιχεία του 2009, αντιστοιχεί σε 30.601.000 € και το κατά κεφαλήν εισόδημα στην επαρχία του Τρέντο αντιστοιχεί σε 24.294 € ενώ σε εκείνη του Μπολτσάνο αντιστοιχεί σε 27.169 €. 

Στην επαρχία του Νοτίου Τιρόλου, διαβιούν κυρίως Αυστριακοί. Έχει δική του τοπική κυβέρνηση, απολαμβάνει ειδικά νομοθετικά δικαιώματα, καλύπτει ανώτερες διοικητικές θέσεις δίχως την ανάμειξη της Ρώμης και μολονότι είναι ιταλική επαρχία έχει την Αυστρία ως εγγυήτρια δύναμη. 

Η έδρα της Κυβέρνησης και της Βουλής είναι στο Μπολζάνο η Μπόζεν και ο πληθυσμός της αυτόνομης επαρχίας ανέρχεται στο μισό εκατομμύριο.

Η τοπική Βουλή του Νοτίου Τιρόλου αποτελείται από 35 βουλευτές, οι οποίοι αναδεικνύονται μετά από εκλογές που πραγματοποιούνται κάθε 5 χρόνια. Οι βουλευτές εκλέγουν τον πρωθυπουργό ο οποίος ηγείται υπουργικού συμβουλίου με 8 μέλη. 

Στην κυβέρνηση του αυτονόμου Νοτίου Τιρόλου συμμετέχουν ο αναπληρωτής πρωθυπουργός και οι υπουργοί οικονομίας, εσωτερικών, υγείας, περιβάλλοντος, ανάπτυξης και παιδείας. 

Να σημειωθεί ότι το Υπουργείο Παιδείας έχει τρεις Γραμματείες όσες δηλαδή και οι διαφορετικές γλωσσικές ομάδες: γερμανο-αυστριακή, ιταλική και Λαντίνο. 

Χρονικό της Αυτονομίας

Το Τρεντίνο και το Νότιο Τιρόλο έως τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ανήκαν στην Αυστρο - ουγγρική Αυτοκρατορία. Με την ήττα της Αυτοκρατορίας το 1918 και την διάλυση της που ακολούθησε οι περιοχές αυτές προσαρτήθηκαν στην Ιταλία.  

Τα εθνικιστικά μέτρα της φασιστικής κυβέρνησης του Μπενίτο Μουσολίνι που εγκαθιδρύθηκε το 1922 είχαν σοβαρές επιπτώσεις, ιδιαίτερα στο γερμανόφωνο πληθυσμό της περιοχής του Νοτίου Τιρόλου. 
Το καθεστώς Μουσολίνι οργάνωσε εκστρατεία για την κοινωνική και πολιτιστική εδραίωση της ιταλικής κουλτούρας στη περιοχή, απαγόρευσε την ομιλία άλλων γλωσσών πλην της ιταλικής, άλλαξε τα γερμανικά επίθετα των κατοίκων με ιταλικά και ακολούθησε μια πολιτική υπονόμευσης της δημογραφικής ισορροπίας με τη μεταφορά Ιταλών πολιτών από άλλες περιοχές της χώρας. 

Χίτλερ και Μουσολίνι συμφώνησαν το 1938 να μεταφερθούν οι γερμανόφωνοι πληθυσμοί της επαρχίας σε περιοχές υπό γερμανική διοίκηση ή να μοιραστούν σε διάφορα μέρη της Ιταλίας, αλλά το ξέσπασμα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου τους εμπόδισε να ολοκληρώσουν τις μετεγκαταστάσεις. Παρ 'όλα αυτά, χιλιάδες άνθρωποι μεταφέρθηκαν στο Τρίτο Ράιχ και μόνο με μεγάλες δυσκολίες κατάφεραν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους μετά το τέλος του πολέμου.

Με την υπογραφή του συμφώνου «Ντε Γκάσπερι-Γκρούμπερ» το 1946, τέθηκαν οι βάσεις για την προστασία των δικαιωμάτων της γερμανόφωνης μειονότητας του Τρεντίνο-Άλτο Άντιτζε και για την αυτόνομη άσκηση της νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας στις επαρχίες του Μπολτσάνο και του Τρέντο. 

Με το Συνταγματικό νόμο υπ' αριθ. 5 της 26/02/1948, το Τρεντίνο-Άλτο Άντιτζε/Νότιο Τυρόλο αναγνωρίστηκε ως περιφέρεια ειδικού καθεστώτος. Το ειδικό καθεστώς που δόθηκε στην περιφέρεια προσδοκούσε να αποτελέσει μια επιπλέον εγγύηση για την ειρηνική συνύπαρξη μεταξύ των δύο εθνοτικών ομάδων. 

Η γερμανική και η ιταλική έγιναν και επίσημες γλώσσες και η γερμανική διδασκαλία επιτράπηκε ξανά. Η περιοχή ονομάστηκε Trentino-Alto Adige / Tiroler Etschland μεταξύ 1947 και 1972.

Ωστόσο, η εφαρμογή της συμφωνίας δεν θεωρήθηκε ικανοποιητική ούτε από το γερμανόφωνο πληθυσμό ούτε από την αυστριακή κυβέρνηση. Το ζήτημα έγινε η αιτία σημαντικών τριβών μεταξύ Ιταλίας - Αυστρίας και τέθηκε στα Ηνωμένα Έθνη το 1960. 
Ένας νέος γύρος διαπραγματεύσεων έλαβε χώρα το 1961, αλλά απέβη άκαρπος, εν μέρει λόγω της λαϊκής δυσαρέσκειας και μιας εκστρατείας σαμποτάζ και βομβιστικών επιθέσεων από τους γερμανόφωνους αυτονομιστές και αποσχιστές με επικεφαλής την Επιτροπή Απελευθέρωσης του Νότιου Τιρόλου.

Το ζήτημα επιλύθηκε το 1971, όταν υπογράφηκε και επικυρώθηκε μια νέα ιταλο-αυστριακή συνθήκη, η οποία όριζε ότι οι διαφορές στο Νότιο Τιρόλο θα υποβάλλονται προς διευθέτηση στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, ότι η επαρχία θα λάβει μεγαλύτερη αυτονομία εντός της Ιταλίας και ότι η Αυστρία δεν θα παρέμβει στις εσωτερικές υποθέσεις του νότιου Τιρόλου.
Η νέα συμφωνία αποδείχθηκε γενικά ικανοποιητική για τα εμπλεκόμενα μέρη και οι αποσχιστικές συγκρούσεις σύντομα μειώθηκαν. 
Τα γεγονότα αυτά συνέβαλαν περαιτέρω στην ένταξη της Αυστρίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 1995, η οποία συνέβαλε στη βελτίωση της διασυνοριακής συνεργασίας.

Οι δύο επαρχίες της περιφέρειας, η Αυτόνομη επαρχία του Τρέντο και η Αυτόνομη επαρχία του Μπολτσάνο είναι οι μόνες αυτόνομες ιταλικές επαρχίες και ο θεσμικός τους ρόλος είναι πιο σημαντικός από εκείνον της περιφέρειας.



Οικονομική αυτονομία

Το ειδικό καθεστώς αυτονομίας είναι ιδιαίτερα σημαντικό από φορολογικής πλευράς. Πάνω από το 90% των εσόδων από τους φόρους που επιβάλλονται στις δύο αυτόνομες επαρχίες, παραμένουν στο εσωτερικό τους για την εξυπηρέτηση των αναγκών τους. 

Χάρη σε αυτή την ισχυρή δημοσιονομική αυτονομία, η περιφέρεια του Τρεντίνο - Άνω Αδίγη / Νότιο Τιρόλο, με περίπου ένα εκατομμύριο κατοίκους έχει προϋπολογισμό μεγαλύτερο από εκείνον της περιφέρειας του Βένετο, με 4,8 εκατομμύρια κατοίκους. 

Με βάση τα οικονομικά στοιχεία του 2009, η Αυτόνομη επαρχία του Μπολτσάνο παρουσιάζει το υψηλότερο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν κατά κεφαλήν σε όλη την Ιταλία με 27.169 € ενώ η Αυτόνομη επαρχία του Τρέντο, το πέμπτο υψηλότερο με 24.294 € και συνολικά μπορεί να θεωρηθεί ως το πιο επιτυχημένο μοντέλο αυτονομίας στην Ιταλία. 

Στη δικαιοδοσία της ιταλικής κυβέρνησης είναι η εξωτερική πολιτική και η εθνική άμυνα. Σε όλα τα άλλα θέματα υπάρχει πλήρης ανεξαρτησία.