Αφιέρωμα στις αυτόνομες εθνικές μειονοτικές περιοχές της Ευρώπης: Κοιλάδα της Αόστα

Σημαία Αυτόνομης Περιφέρειας Κοιλάδας της Αόστα

Με αφορμή την επικείμενη επέτειο της Υπογραφής του Πρωτοκόλλου της Κερκύρας (17 Μαΐου 1914), δημοσιεύουμε χαρακτηριστικές περιπτώσεις εθνικών μειονοτήτων ανά την Ευρώπη, στις γεωγραφικές περιοχές των οποίων ισχύει καθεστώς Αυτονομίας.

Οι περιπτώσεις αυτές χρησιμεύουν ως ισχυρό επιχείρημα για την επαναφορά της Αυτονομίας στην Βόρειο Ήπειρο.

Περιφέρειες ειδικού καθεστώτος στην Ιταλία

Ως Περιφέρεια ειδικού καθεστώτος (ιταλικά: Regione a statuto speciale) ορίζεται στην Ιταλία, μια περιφέρεια, η οποία απολαμβάνει κάποιες συγκεκριμένες συνθήκες αυτονομίας.

Οι ειδικές συνθήκες αυτονομίας καθορίζονται από το Περιφερειακό καταστατικό. Τα συγκεκριμένο καταστατικό ονομάζεται "Ειδικό καταστατικό" και έχει ως σκοπό τη ρύθμιση των αποκλειστικών αρμοδιοτήτων που χορηγούνται σε κάθε περιφέρεια ειδικού καθεστώτος.

Η κύρια διαφορά ανάμεσα στο "ειδικό καταστατικό" και το καταστατικό μιας περιφέρειας, η οποία δεν συγκαταλέγεται ανάμεσα στις περιφέρειες ειδικού καθεστώτος, είναι ότι το ειδικό καταστατικό καθώς και οποιαδήποτε αλλαγή πάνω σε αυτό, πρέπει να επικυρωθεί με συνταγματικό νόμο ενώ στις υπόλοιπες περιφέρειες, η επικύρωση γίνεται με περιφερειακό νόμο.

Πέντε ιταλικές περιφέρειες είναι ενταγμένες σε αυτό το ειδικό καθεστώς, το οποίο έχει εγκρίθει από το Εθνικό Κοινοβούλιο της Ιταλίας και περιγράφεται αναλυτικά στο απόσπασμα του αναθεωρημένου άρθρου 116 του Ιταλικού Συντάγματος.

Άρθρο 116: Το Φρίουλι Βενέτσια Τζούλια, η Σαρδηνία, η Σικελία, το Τρεντίνο-Άνω Αδίγη / Νότιο Τυρόλο και η Κοιλάδα της Αόστα διαθέτουν ειδικές μορφές και συνθήκες αυτονομίας σύμφωνα με τα αντίστοιχα ειδικά καταστατικά που εγκρίθηκαν με συνταγματικό νόμο.

Η Συνταγματική μεταρρύθμιση του 2001 αύξησε τις εξουσίες των περιφερειών που δε συγκαταλέγονται σε αυτές που απολαμβάνουν το ειδικό καθεστώς, με αποτέλεσμα οι περιφέρειες ειδικού καθεστώτος να αντιδράσουν έντονα διότι όπως υποστήριξαν, η μεταρρυθμιση οδήγησε σε ένα σχετικό περιορισμό της δικής τους αυτονομίας.

Οι συγκεκριμένες περιφέρειες έχουν τη δυνατότητα να ασκήσουν τρία είδη νομοθετικής εξουσίας:

• Την αποκλειστική νομοθετική εξουσία: η περιφέρεια έχει την αποκλειστική αρμοδιότητα να νομοθετήσει και να χειριστεί κάποια συγκεκριμένα θέματα ανέξαρτητα από το κράτος. Η συγκεκριμένη δυνατότητα είναι και η πιο χαρακτηριστική νομοθετική εξουσία των συγκεκριμένων περιφερειών.
• Τη συντρέχουσα νομοθετική εξουσία: η περιφέρεια έχει τη δυνατότητα να νομοθετήσει και να χειριστεί κάποια συγκεκριμένα θέματα σε συνεργασία με το κράτος δηλαδή το κράτος θέτει κάποια νομοθετικά πλαίσια μέσα στα οποία νομοθετούν οι περιφέρειες και αυτή η σχέση "Κράτος-Περιφέρεια" είναι μια σχέση συνεργασίας αλλά ταυτόχρονα και μια ανταγωνιστική σχέση. Η συγκεκριμένη εξουσία έχει τους ίδιους περιορισμούς με τις υπόλοιπες περιφέρειες αλλά διαφέρει όσον αφορά τη θεματολογία που έχει να διαχειριστεί.
• Την προσαρμοστική και εφαρμοστική εξουσία: η περιφέρεια έχει τη δυνατότητα να θεσμοθετήσει κάποιους κανονισμούς για ορισμένα θέματα και είναι σε θέση να προσαρμόσει την κρατική νομοθεσία με βάση τις δικές της ανάγκες.

Ωστόσο, οι εξουσίες και οι αρμοδιότητες των πέντε περιφερειών εμφανίζουν αρκετές διαφορές μεταξύ τους.

Έμβλημα Κοιλάδας της Αόστα

Κοιλάδα της Αόστα (Βάλε ντ' Αόστα)

Η Αυτόνομη Περιφέρεια της Κοιλάδας της Αόστα (ιταλικά: Regione Autonoma Valle d'Aosta, γαλλικά: Région Autonome Vallée d'Aoste) είναι η περιφέρεια με τον μικρότερο πληθυσμό σε όλη την Ιταλία με μόλις 128.810 κατοίκους και πρωτεύουσα της είναι η Αόστα. 

Επίσημες γλώσσες της περιφέρειας αυτής είναι η ιταλική και η γαλλική. Ωστόσο μεγάλο μέρος του γηγενούς πληθυσμού μιλά ως μητρική του γλώσσα την βαλντοστινή, δηλαδή μία φραγκο-προβηγκιανή διάλεκτο.

Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν(ΑΕΠ) της περιφέρειας, με βάση τα στοιχεία του 2009, αντιστοιχεί σε 3.716.000 € και το κατά κεφαλήν εισόδημα σε 26.756 €. Πρόεδρος της περιφέρειας είναι ο Πιερλουίτζι Μαρκουίς (από την 1 Ιουλίου 2008). 

Χρονικό της αυτονομίας

Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Μουσολίνι (1922 - 1943), εφαρμόστηκε ένα αναγκαστικό πρόγραμμα εξιταλισμού, με τη μετάφραση όλων των τοπωνύμων της περιοχής στα ιταλικά και τις μεταφορές πληθυσμών εργαζομένων από την υπόλοιπη Ιταλία στην Αόστα. Πολλοί Βαλντοστινοί επέλεξαν να μεταναστεύσουν στη Γαλλία και την Ελβετία, όπου εξακολουθούν να υπάρχουν κοινότητες Βαλντοστινών.

Στην Κοιλάδα της Αόστα, ο αγώνας ενάντια στο καθεστώς Μουσολίνι οργανώθηκε από την Επιτροπή Απελευθέρωσης της Κοιλάδας της Αόστα (γαλ. Comité de Libération Valdotain), η οποία είχε διαμορφωθεί από το 1941. 

Κατά την περίοδο αμέσως μετά την ανακωχή της Ιταλίας, την 8η Σεπτεμβρίου 1943 τα γερμανικά στρατεύματα υπό τις διαταγές του συνταγματάρχη Σμιντ άρχισαν να καταλαμβάνουν την Κοιλάδα της Αόστα. 

Σύντομα άρχισε η οργάνωση των πρώτων ανταρτών. Οι αντάρτες πραγματοποιούσαν ενέργειες για την υποστήριξη των αιχμαλώτων, έκαναν σαμποτάζ κατά των υδροηλεκτρικών εγκαταστάσεων και των οδικών αξόνων προκειμένου να εμποδίσουν τη μετακίνηση των γερμανικών στρατευμάτων . Εκείνο που χαρακτήριζε την πάλη για την απελευθέρωση δεν ήταν μόνο η ανατροπή του φασισμού αλλά και μια προσπάθεια εγκαθίδρυσης ενός μοντέλου αυτοδιοίκησης. 

Σε αυτό το πλαίσιο τέθηκαν οι βάσεις για την αυτονομία της Κοιλάδας της Αόστα. Εν τω μεταξύ, στους κόλπους των αντιστασιακών υπήρχαν φωνές που υποστήριζαν την προσάρτηση της περιοχής στη Γαλλία και ο τότε Γάλλος υπουργός Εξωτερικών, Rene Massigli, είχε ταχθεί δημόσια υπέρ της προσάρτησης. Η συγκεκριμένη πρόταση έβρισκε πολλούς υποστηρικτές ανάμεσα στους κατοίκους της περιοχής εξαιτίας των αδικιών και της καταπιεστικής πολιτικής που είχαν βιώσει τα χρόνια του φασισμού. 

Από την άλλη πλευρά υπήρχαν και ορισμένοι οι οποίοι ήταν αντίθετοι σε αυτή την προοπτική προσάρτησης στη Γαλλία και υποστήριζαν θερμά την προοπτική της αυτονομίας εντός των Ιταλικών συνόρων και όχι την απόσχιση και πίστευαν ότι μια τέτοια λύση ήταν αναγκαία για να καθησυχάσει τους κατοίκους της περιοχής, οι οποίοι δεν έδειχναν εμπιστοσύνη στο Ιταλικό κράτος. Στις 28 Απριλίου 1945, οι αντάρτες εισήλθαν στην ελεύθερη πλέον Κοιλάδα της Αόστα. 

Η Απελευθέρωση της Κοιλάδας της Αόστα οδήγησε σε νέα ένταση και σύγκρουση μεταξύ των αυτονομιστών και εκείνων που υποστήριζαν την προσάρτηση στη Γαλλία. Η ένταση με τη Γαλλία εντάθηκε σε επικίνδυνο σημείο όταν την 6η Απριλίου, ο Γαλλικός στρατός πήρε έγκριση από τους Συμμάχους να εισέλθει, με μέγιστο όριο τα 20 χιλιόμετρα, στην Κοιλαδα της Αόστα αλλά οι Γάλλοι προχώρησαν και πέρα από αυτό το όριο. Οι Ιταλοί ζήτησαν την απόσυρση του Γαλλικού στρατού αλλά έλαβαν την κατηγορηματική άρνηση του Γάλλου στρατηγού Doyen. 

Η ένταση με τη Γαλλία έληξε την 7η Ιουνίου 1945 με το μήνυμα του Προέδρου Τρούμαν προς τον Σαρλ ντε Γκολ, τον οποίο απείλησε με διακοπή των στρατιωτικών προμηθειών προς τη Γαλλία. Στις 24 Ιουνίου, τα Γαλλικά στρατεύματα αποσύρθηκαν. 

Με το Συνταγματικό νόμο υπ' αριθ. 4 της 26/02/1948, η Κοιλάδα της Αόστα αναγνωρίστηκε ως περιφέρεια ειδικού καθεστώτος.

Καταστατικό

Με βάση τα οικονομικά στοιχεία του 2009, η Αυτόνομη Περιφέρεια της Κοιλάδας της Αόστα παρουσιάζει το δεύτερο υψηλότερο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν κατά κεφαλήν σε όλη την Ιταλία, πίσω από την Αυτόνομη επαρχία του Μπολτσάνο, με 26.765 €. Σύμφωνα με το καταστατικό της περιφέρειας, το 90% των εσόδων από τους φόρους που επιβάλλονται παραμένει στην περιφέρεια.

Η διοίκηση της Κοιλάδας της Αόστα λαμβάνει χώρα μέσα σε μια κοινοβουλευτική αντιπροσωπευτική δημοκρατία, όπου ο Πρόεδρος της Περιφέρειας είναι ο επικεφαλής της κυβέρνησης και ένα πολυσύνθετο πολυκομματικό σύστημα. 

Η εκτελεστική εξουσία ασκείται από την περιφερειακή κυβέρνηση, η οποία σήμερα αποτελείται από τέσσερα κόμματα. Η νομοθετική εξουσία ανατίθεται τόσο στην κυβέρνηση όσο και στο Συμβούλιο της Κοιλάδας που αποτελείται από 22 άτομα.

Η Περιφερειακή Κυβέρνηση απαρτίζεται από τον Πρόεδρο και τους επτά Υπουργούς:

1) Αγροτικής ανάπτυξης και φυσικών πόρων

2) Υγείας και Κοινωνικής Πολιτικής

3) Δημοσίων έργων, Προστασία του εδάφους και Δημόσιας Στέγασης

4) Παιδείας και Πολιτισμού

5) Οικονομικών

6) Τουρισμού, Αθλητισμού, Εμπορίου και Μεταφορών

7) Ενέργειας, Εργασίας και Περιβάλλοντος

Η Κοιλάδα της Αόστα έχει μία έδρα στο Ιταλικό Κοινοβούλιο και μία έδρα στην Ιταλική Γερουσία.

Χάρτης της Κοιλάδας της Αόστα

Η Κοιλάδα της Αόστα στην Ιταλία